Tiếng đàn núi

- Khiếp, thế những lúc họp hành gì thì ông trưởng xóm phải đi từng nhà thông báo hay sao?

- Trước đây thì dùng gốc tre đẽo mõ hong trên gác bếp để sẵn khi nào có việc thì mang ra gõ báo hiệu cho mọi người đến họp. Bây giờ các phương tiện thông tin hiện đại hơn thì có thể dùng điện thoại di động nhưng ở đây sóng yếu với lại điều kiện khó khăn cũng ít người dùng. Bọn trẻ thích dùng cứ tuần chạy vài ba lần xuống xã nạp pin lại còn bị bố mẹ mắng suốt ấy chứ.

Đến nhà Bàn Minh đúng như dự định dù mệt lả người Minh vẫn quên hết mệt mỏi để làm phiên dịch viên cho bạn bè và bố mẹ. Sau vài lời giới thiệu làm quen và uống ly nước, Bàn Minh gợi ý cho bố mời các bạn ly rượu. Nâng chén rượu mời ông Sơn nói: "Phun bua ham Mềnh, ham pé xê tài tháo diạo bê lống a. Toóng lang khấu hề, tháo pé nai bê tròng bọ cào ái miền thim lớ..."( Các cháu quý bác, quý Minh mới đến chơi thì tốt rồi. Vùng cao khổ lắm, đến quê bác đây thì đồi núi còn thấp hơn người nữa đó).

Bàn Minh vừa dịch lại câu nói của bố vừa giải thích ý nghĩa cho các bạn biết rồi cùng nâng ly rượu. Sau những giây phút ấy Minh dẫn các bạn ra ngoài dạo chơi ngắm cảnh, trời chiều dần dần buông xuống những con chim rừng đang cất tiếng gọi nhau tìm nơi trú ngụ rồi đâu đó xa xa một số nhà đã ánh lên bếp lửa lập lòe. Ở vùng cao thì tùy từng huyện từng xã cũng có những điểm khác nhau nhưng riêng ở đây thì đa số dân Mông, Dao thường sống ở thung lũng hoặc trên sườn đồi, dưới chân núi vùng sâu vùng xa hơn còn dân Tày Nùng thì sống ở những nơi thuận tiện hơn chút. Nơi này cũng chả phải quê gốc của Bàn Minh, Minh sinh ra ở một xã lân cận, Minh còn nhớ hồi bé nhà mình ở dưới chân núi, bố mẹ thường dậy sớm nấu cháo ngô để nguội rồi nắm lên nương từ sớm, để Minh cùng các em ở nhà với bà nội, bà thường bận việc trong nhà nên chốt cửa lại không cho Minh dẫn các em ra ngoài chơi, mỗi khi bà nhìn thấy các cháu ra khỏi trước cửa nhà chơi bà lại vội chạy ra bế vào nhà chốt cửa lại, có những lần mấy anh chị em không chịu lại khóc ré lên Minh cũng không hiểu sao bà nội làm thế nữa. Mãi sau này dần dần lớn lên Minh mới hiểu bà sợ mấy anh em ngã xuống vực sâu trước cửa nhà. Hồi đó quanh năm ngô không đủ ăn bố Minh phải đi mót từng đồng một để ra chợ mua gạo về nấu cháo pha với củ mài, Minh còn nhớ những bát cháo gạo để nguội mà bố mẹ dành riêng cho mấy anh em sau những bữa ăn chính, khi cháo nguội đông lại mẹ dùng thìa chọc xuống chính giữa bát cháo chia sẻ ra từng phần cho mấy anh em cầm trên tay chấm với muối rang ăn rất ngon. Mãi đến năm lên chín tuổi bố mẹ mới đến xã này mua lại tài sản của một gia đình người Mông di cư đi Đắc Lắc mà những gia đình hồi đó đi vào Lâm Đồng hay Đắc Lắc thì người ở quê đều nói là đi Nam.

Hồi mới chuyển đến ở lại ngôi nhà cũ rách nát của người ta ngoài đồi có vài đám ruộng bậc thang còn nương đa số ở thung lũng phải gánh phân đi xa hàng tiếng đồng hồ mới tới nơi. Thung lũng hồi đó còn khá hoang vu, dân vùng này đồn rằng chỉ vào trong đó làm nương còn thấy ghê sợ vì nghe nói trong thung đã từng có người ở nhưng toàn mắc bệnh tâm thần rồi đi nhảy vực hoặc treo cổ tự tử. Họ đi bói toán thầy bói nói là trong thung có ma bắt người vì có lời nguyền gì đó từ những đời trước khi thực hiện lời nguyền họ chôn 5 bộ cối xay và chôn cả vàng bạc nếu ai vào đó ở sẽ phải đánh đổi bằng mạng người nên không ai dám vào ở. Theo tin đồn ấy có cả những người từ vùng khác cũng đến ăn ngủ tại đây đào bới tìm kiếm khắp thung lũng nhưng chẳng thấy vàng bạc đâu. Một vùng hoang vu như thế mà thi thoảng lại có tiếng gà gáy trên ngọn núi nhưng tuyệt đối ở đây lại không có con gà rừng nào cả, tiếng gà ấy thật sự ai cũng nghe được nhưng nghe kỹ thì không giống tiếng gà lắm. Khi vào làm nương rẫy ông Bàn Sơn bố của Bàn Minh theo dõi thấy lần nào tiếng gáy ấy cũng xuất hiện khi có gió và có những lúc gió càng mạnh thì tiếng gà gáy càng to và quanh năm vẫn chỉ nghe tiếng xuất hiện đúng bên ngọn núi ấy. Rồi một hôm ông đang làm việc mệt ngồi nghỉ bên gốc tre giải lao cuốn điếu thuốc lá tình cờ có cơn gió thoảng qua làm cây tre đung đưa các cành tre cọ vào nhau kêu kèn kẹt, khi gió càng mạnh thì cành tre cọ vào nhau kêu càng to ông nhớ đến chuyện tiếng gà trên núi coi như đã có lời giải đáp và ông cười lên như điên chẳng khác một nhà bác học mới tìm ra phát minh mới. Ông khẳng định chắc rằng tiếng gà trên núi có thể là hai cành cây nào đó bám sát vào nhau khi có gió hai cành cây cọ vào nhau tạo nên tiếng kêu tương tự như cành tre vậy. Từ đó ông mới hoàn toàn bác bỏ lời đồn, vì toàn bộ nương rẫy ở đó nhiều phải đi làm xa nên chuyển nhà vào trong đó ở. Từ ngày nhà Bàn Minh chuyển vào đó ở không thấy vấn đề gì các nhà khác cũng chuyển dần vào ở cùng thế là thành một bản nhỏ nương rẫy gần nhà không phải đi làm xa ai cũng khâm phục ông Bàn Sơn. Thi thoảng tiếng gà trên núi lại xuất hiện khi có gió đôi khi gà nhà cũng gáy đáp lại ông Sơn thường nói vui với bọn trẻ rằng đó là tiếng "đàn núi" vang lên. Sau vài năm chặt phá cây từ sử dụng việc khác cho đến làm củi, đến lúc chặt hết các cây to rồi chẳng thấy tiếng gà trên núi đâu nữa.

Đưa các bạn ra ngoài dạo chơi Bàn Minh như một hướng dẫn viên kể cho các bạn nghe những câu chuyện từ thời thơ ấu cho đến những câu chuyện tưởng chừng như lạ kỳ mà có thật. Đúng là đôi khi con người tự tạo ra địch gây dễ sợ cho mình.

Nhà Minh những ngày này đang có vài anh em ở bên ngoại sang mượn đất trồng đỗ tương, vì nhà xa nên tối ở lại ngủ nhờ. Do thất học, nửa câu tiếng Phổ Thông họ cũng không biết nên thấy Bàn Minh dẫn về vài bạn đến chơi nghe nói là dân xuôi không nói được tiếng bản địa mấy anh em cứ ngần ngại không muốn tiếp xúc vì sợ không nghe được tiếng để trò chuyện sẽ xấu hổ. Ở đây sóng di động rất yếu, nhà nghèo nên bố mẹ ưu tiên cho Bàn Minh được dùng một chiếc di động loại soàng để liên lạc bạn bè còn trong gia đình không ai dùng cả. Tối đến mẹ bảo Minh gọi cho cô ruột trong Đắc Lắc để hỏi thăm nhau, Minh mượn sim trả sau của Hùng "ếch" dò mãi không có sóng Minh nhớ ra hình như mọi lần đặt ở đầu giường lâu lâu có sóng nên đem chiếc di động nằm trên giường đợi khi sóng lên được một, hai vạch thì gọi nhưng cứ bên kia nhấc máy thì bên này lại tự động bị ngắt vì sóng yếu rồi khi cô từ bên kia gọi lại cũng vậy nên đành chịu. Rồi bất ngờ chiếc di động của Vinh "béo" có chuông tin nhắn reo lên trong túi của chiếc áo treo ở cái đinh đóng trên cột nhà, nó chạy lại xem thấy có sóng, biết được cái chỗ chiếc đinh ấy có sóng Bàn Minh cũng chạy lại chọn làm địa điểm gọi cho cô ruột để mẹ nói chuyện, trong những người anh em bên ngoại có cậu Pham hỏi Minh là mày gọi cho mẹ nói chuyện với ai tận đâu thế, Minh nhanh nhảu trả lời cậu là nói với cô trong miền Nam, theo thói quen của mọi người trong vùng Minh cứ bảo Đắc Lắc là miền Nam cho qua chuyện, đỡ phải giải thích thêm. Câu trả lời của Minh làm cho cậu ruột trợn mắt ngạc nhiên bảo "trời ơi điện thoại gì mà gọi được tận miền Nam?" Không hiểu được tiếng bản địa nhưng thấy sự ngạc nhiên đến đờ người ấy của cậu Pham khiến mấy bạn của Minh cũng phải phì cười.

Nhà Minh khá chật chội, nơi ăn chốn ở mọi thứ đều trong tình trạng tạm bợ. Sau bữa cơm tối đạm bạc, biết có khách không đủ chỗ ngủ, để nhường giường cho khách ông Bàn Sơn rải chiếu xuống nền ngủ tạm. Các nhà trong bản đều cách khá xa nhau muốn đi chơi từ nhà này sang nhà nọ cũng phải gần hết điếu thuốc tàn. Và ở đây người ta thường ngủ sớm sau những ngày lao động mệt nhọc nên Bàn Minh cũng chẳng muốn dẫn các bạn đi chơi làm phiền nhà khác, Minh dẫn các bạn lên giường nằm sớm để trò chuyện. Các bạn hỏi mọi khi vẫn ngủ sớm vậy sao. Minh trả lời rằng thường thì mọi người đi làm mệt nên ngủ sớm để hôm sau mới dậy được sớm đi làm, vả lại thức đêm cũng phải tốn dầu hỏa để thắp. Nghe Bàn Minh nói ba người bạn phải suy nghĩ, họ nhớ đến những bóng điện cao áp ở thị thành, nhớ đến những hôm vội vàng đi chơi thậm chí quên cả máy tính, quạt rồi cả bóng điện trong phòng trọ không hề tắt. Đến nhà Minh chứng kiến họ mới biết quý từng tia sáng của ánh điện, biết quý từng đồng tiền mà cha mẹ kiếm từ những giọt mồ hôi nước mắt ở quê.

Ở cái vùng "lên đỉnh đèo đầu người cao hơn ngọn núi, xuống chân dốc nhìn thấy đỉnh núi mũ rơi" này dân chủ yếu tự cung tự cấp, 5 ngày mới có một phiên chợ ở trung tâm xã. Những ngày đưa bạn về quê chơi lại đúng dịp chợ phiên nên Bàn Minh định rủ mấy bạn hôm sau ra chợ xã chơi cho biết chợ phiên ở quê mình. Vinh béo hỏi:

- Thế đi xong đến trưa chiều lại phải ngược dốc về đây hả bác?

- Ừ, chẳng lẽ lại đi trường luôn hả, thấy ngán rồi à hì hì...

Hùng ếch thì bảo:

- Chợ vùng cao thì có gì hay ho, chiếu trên ti vi suốt các ông không thấy à?

- Mày nghĩ thế. Biết đâu ở đây có gái xinh dễ tán hơn thì sao...? - Đến lượt Đại nát nói mấy thằng lại cười ầm lên chọc ghẹo thêm cho hết chỗ nói...

***

Sáng ra, dậy đánh răng rửa mặt, cầm vào bàn chải Vinh béo ngạc nhiên hỏi:

Sao cán bàn chải đen thế bác Minh?

Đang bận chải răng, Minh dùng tay chỉ vào chiếc siêu đun nước để rửa mặt, không cần giải thích ai cũng hiểu chiếc siêu đã cũ kỹ quai siêu đen sì vì đã trải qua bao nhiêu ngọn lửa và khói củi...

*

Buổi chợ phiên khác với những gì mọi người tưởng tượng so với các buổi chợ vùng cao khác như Hùng ếch nói là thấy trên ti vi. Ở đây không có ngựa, có lác đác những phụ nữ người Mông đeo gùi vừa đi vừa quấn những sợi lanh trên tay ngược lại là những đàn ông Dao gánh những gánh dậu to cồng kềnh, nhìn từ xa chỉ thấy hai chân của người gánh như hai chiếc đũa chọc xuống đất đang thay nhau đưa đẩy hai khối vật nặng trịch trên đầu mà đi. Những người gánh dậu ấy là người ở xã trên, họ phải dậy từ lúc trời chưa sáng đi mới kịp thời gian họp chợ.