Nhớ Tết xưa ngồi nhuộm áo

Sáng nào ngoại tôi cũng lom khom đi xé lịch trên tường để đếm ngày đếm tháng. Trong những ngày năm cùng tháng tận, ngoại thường nói, "sắp hết năm rồi bây ơi". Chập choạng ít hôm nữa là ăn tết rồi. Ngày tháng thoi đưa...

***

Mỗi lần nghe ngoại "cảnh báo" về thời gian chuẩn bị tết, tuy lòng biết rõ còn bao nhiêu hôm nữa là đón giao thừa nhưng lòng vẫn bồn chồn như hồi còn trẻ con. Những ngày lưng chừng xuân như thế, tôi lại nhớ về làng Dương nơi cù lao Bắc Phước, ở đó tuổi thơ tôi đã đón những mùa xuân bình yên đầy sắc màu.

Ngày xưa cù lao chưa có cầu, muốn đi lại giao lưu với các vùng khác phải đi đò. Cứ mỗi mùa xuân tôi thường đứng ở bến đò đợi mẹ đi chợ về. Từng chuyến đò ngang chở hàng về cù lao đầy màu sắc. Hoa tươi nào là cúc, vạn thọ từ An Lạc, Đông Hà đưa về; hoa giấy từ Phường Lang đem qua. Những gói cổ, bánh thuẫn của các bà bán rong luôn làm những đứa trẻ như tôi thèm thuồng. Tôi chờ mẹ để lấy con tò he xanh đỏ mà mẹ hứa ở nhà trông đàn lợn sẽ mua. Những đứa trẻ làng Dương đều có ước muốn như vậy, vì ngoài điều đó sẽ chẳng trông đợi được điều gì nữa khi áo mới, quần mới, bánh kẹo, bóng bay từ chợ tỉnh là một thứ xa xỉ.

Ngoài con tò he xanh đỏ của mẹ, lũ trẻ chúng tôi còn đợi một điều trong dịp tết là "làm mới áo quần" bằng cách nhuộm. Một năm học mẹ chỉ mua một bộ áo quần. Bộ còn lại của anh hai bị ngắn cho tôi. Cả năm mặc đi mặc lại chỉ chừng đó nên việc bạc màu, bị dính mủ mít, mủ chuối làm cho những chiếc áo, quần trở nên nham nhở là điều khó tránh khỏi. Tôi nhớ mỗi lần đi học về là thay áo quần ngay, nếu bẩn thì giặt, không thì mắc lên, vuốt ve một cách tươm tất để hôm khác mặc. Có hôm không đến trường được cũng vì mùa đông mưa dầm dề áo quần phơi không khô.

Chẳng riêng gì mấy anh em, ba mẹ cũng vậy, mặc những đồ rách, vá. Riêng bộ đồ "nhất" ba mẹ luôn mặc khi có việc như các ngày giỗ, cưới hỏi và ngày tết.

Khi công việc đồng áng xong xuôi, ngoài việc gói bánh, làm bánh in, bánh thuẫn thì ba tôi nấu một nồi nước phẩm để "luộc" lại áo quần. Những lon phẩm màu từ thuở nào nằm trong xó bếp giờ đưa ra lại làm cả nhà ngạc nhiên, hăm hở đợi chờ "sự hoá phép", làm mới áo quần.

Cái áo trắng của anh hai năm qua đầy mủ chuối giờ thành áo xanh của tôi, cái quần xanh bạc phếch nhuộm đen để xoa đi những vết xước, láng mòn do ngồi mài trên ghế lâu ngày. Nồi nước luộc sôi sùng sục, mùi hắc xông lên khó chịu nhưng ai cũng muốn chính tay mình làm một bộ cánh mới đi khoe với đám bạn trong ngày mùng một tết.

Nhuộm xong phơi lên sào, bắc chiếc ghế ngồi một bên đợi. Không phải sợ mất mà vẫn ngồi đợi. Đợi xem khi áo khô cái màu nhuộm có vừa ý mình không, nếu không thì lại nhuộm, rồi lại phơi... Để cho chỉnh chu một chút nữa tôi thường qua nhà hàng xóm mượn cái bàn là đốt than về là cho đẹp. Ở nông thôn ngày xưa mà có bàn là bằng đồng quạt than là thuộc loại giàu có. Vừa là vừa quạt than, bụi than bay mù trời. Đứa nào cũng sợ lửa than rơi cháy áo, cháy quần chứ chẳng sợ khói, bụi.

Tôi đã có những cái tết như thế. Tết cả nhà ngồi nhuộm áo cho nhau. Những chiếc áo từ năm nào khi tết trở thành áo mới như mua từ chợ tỉnh. Trong khói hương trầm và mùi bánh chưng, nếu tinh tế một chút sẽ ngửi thấy mùi ngai ngái của thuốc nhuộm. Sáng đầu năm, nhìn ai cũng có một bộ áo quần mới. Tay bắt mặt mừng, cứ khoe nhau xem đứa nào nhuộm đẹp hơn. Có đứa ôm mặt khóc nức nở khi phát hiện áo mình bị rách do vết sờn...

Có nhiều cái tết đầm ấm đi qua. Những sắc màu, hương vị của tết luôn làm mỗi chúng ta phải hoài niệm về một thời xa xưa. Quê hương giờ đã đổi sắc. Không biết tết này có ai còn nhuộm áo cho ai?

Yên Mã Sơn